Dugačka kolona autobusa tzv. „zelenog ekspresa“ sa teroristima i njihovim porodicama, napustila je grad i zaputila se u pustinju. Pre tog završnog čina, jurišni odredi Sirijske arapske armije su uz podršku oklopne borbene tehnike i ratnog vazduhoplovstva, metodično likvidirali gotovo sve tačke otpora koje su bile koncentrisane u južnim delovima Damaska. Preostale terorističke grupice, koje su nekako uspele da prežive sudar sa regularnim jedinicama Bašara el Asada, uskoro su svoje „zastrašujuće“ crne zastave zamenile ponižavajućim belim krpama napravljenim od rasparene posteljine i donjeg veša, tražeći momentalni prekid vatre, uz formiranje koridora za napuštanje obruča. Na taj način se završila Bitka za Damask. Njen rezultat je totalni poraz ekstremista na ovom prostoru, posle sedam godina intenzivnog rata.
GODINE SVEOPŠTEG HAOSA
Kamp palestinskih izbeglica Jarmuk se nalazi u južnom delu Damaska, na nekih 8 km vazdušne linije od centra grada. On je osnovan davne 1957. godine na površini od 2,11 kvadratnih kilometara. Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2002. godine, u njemu je živelo ukupno 112,550 registrovanih izbeglica. Međutim, odmah na početku Građanskog rata u Siriji, ovo naselje se našlo na udaru islamista, gde su oni praktično bez borbe uspeli da ovladaju dobrim delom Jarmuka. Od kraja 2012.godine, dakle evo već skoro punih šest godina, sirijska armija nije kročila na ovo tle.
Naselje su isprva držale lokalne bande iz islamističkog pokreta Džabhat al-Nusra, u saradnji sa odredima tzv. Slobodne sirijske armije (SSA). U tom periodu, teroristi su veoma brzo ovladali celokupnim naseljenim mestom, i pripremili ga za upornu odbranu. U jednom momentu, ovo uporište je poslužilo kao odskočna daska za dalju ekspanziju islamističke ofanzive ka južnim obodima sirijskog glavnog grada. Privlačenjem minobacača i težih artiljerijskih oruđa, započinje pravi pakao za stanovnike Damaska, koji su svakodnevno trpeli granatiranje upravo iz ovog naselja. Koristeći razvučenost sirijskih bezbednosnih snaga, teroristička grupacija iz Jarmuka izvodi niz napadnih operacija u kojima uspeva da ovlada susednim naseljem Al-Kadam, kroz koje prolazi izuzetno važna putna komunikacija A5 i železnička pruga, koja povezuje Damask sa važnom administrativnom pokrajinom Dera na jugu zemlje, i njenim istoimenim centrom (grad Dera) koja se nalazi na samoj sirijsko-jordanskoj granici. Ova strategijski važna transportna arterija se iz vizure sirijske Vrhovne komande morala pošto-poto odbraniti, jer bi njeno presecanje dovelo u pitanje održivost fronta na jugu zemlje, čiji bi kolaps možda nepovratno ugrozio i sam Damask. Zato su u cilju njenog očuvanja angažovani značajni ljudski i tehnički resursi sirijske armije, koji su morali odnekud biti dovedeni, što je za posledicu imalo dalje gubljenje slobodne teritorije na ostalim, tada manje kritičnim operativnim pravcima.
U aprilu 2015. godine u Jarmuku se odjednom pojavljuje fantomska islamistička grupa koja je po svojim svirepim metodama u obračunavanju sa protivnicima prevazilazi čak i svoje učitelje. Nekoliko stotina terorista u crnim kombinezonima i sa ratnim barjacima tzv. Islamske države preko noći ulazi u naselje i kreće u žestok obračun sa ostalim islamističkim grupama koje su se tu zatekle. U teškim međusobnim borbama učestvovali su i mesni Palestinci, koji su se nalazili u sastavu brigade Liva al-Asifa koja je podržavala SSA, ali i borci Narodnog fronta za oslobođenje Palestine koji su održavali savezničke veze sa regularnim jedinicama Sirijske arapske armije (SAA). Jednostavno, usled veoma teškog terena koji se morao savladati (radi se o gusto naseljenim četvrtima koje su premrežene sa bezbroj stambenih objekata), ali i razvučenosti svojih snaga na frontu ogromne dužine, Sirijska arapska armija je na ovom prostoru bila prinuđena da pređe u tzv. režim „status quo“, dok se ne raščisti situacija na severu i istoku zemlje.
STRATEŠKI PREOKRET
U periodu mart-april, sirijska armija sa svojim saveznicima konačno slama opsadu grada-heroja Deir ez-Zora, što je dovelo do kolapsa glavnih snaga samoproglašenog pseudokalifata, čime je on prestao da bude bitan vojni faktor u ovom konfliktu. Ovaj uspeh od nesumnjivog strateškog značaja dovodi do velikog rasterećenja sirijskih jedinica, koje su sada mogle da se u većem broju upotrebe u velikoj operaciji oslobađanja Damaska, u cilju konačnog uništenja terorističkih grupa na ovom prostoru.
Prva faza ove operacije se fokusira na prostor Istočne Gute, koja je površinski, ali i po broju borbeno sposobnih terorističkih snaga, predstavljala glavno islamističko uporište u Damasku, za koje se u jednom momentu smatralo da može da bude glavna udarna osnovica za osvajanje celog grada. Početkom aprila, glavna jurišna grupa, sastavljena od elitne divizije „Tigar“ i ostalih oklopno-mehanizovanih jedinica podržanih taktičkim bombarderima i helikopterima, uspeva da oslobodi Džobar koji se nalazi na krajnjem zapadu uporišta Guta. Pad ovog naselja je šokantno delovala na borbeni moral islamista, čije jedinice su se naglo počele osipati, što je doveo do toga da se njihova odbrana raspadne kao „kula od karata“. Sirijska armija je relativno lako ovladala svim važnijim punktovima u sistemu neprijateljske odbrane, likvidirala preostale tačke otpora i oslobodila celo naselje. Istočni Damask je bio siguran, a sirijska komadna je već imala razrađen operativni plan za drugu fazu Bitke za Damask, koja se fokusirala na njegove južne delove.
TOTALNI KOLAPS TERORISTA
Dana 19. aprila 2018. godine, sirijska vlada je opkoljenim teroristima tzv. Islamske države koji su se nalazili u Jarmuku uputila ultimatum da bi se izbegla nepotrebna razaranja i maksimalno očuvali životi. Međutim, kako se i očekivalo, ekstremisti su odbili bilo kakvu predaju ili napuštanje ove teritorije, što je dalo odrešene ruke sirijskim oficirima da na svoj način reše ovaj problem.
Sirijska armija je otpočela svoje nastupanje u rejonima Al-Hadžar, Al-Asvad, Šejh Zazi i Jarmuk. Njene jurišne jedinice su oprezno nastupale, obilato koristeći svoju vatrenu premoć. U višednevnim oštrim borbama, koje su praktično neprekidno trajale, teroristi su imali gotovo 150 boraca izbačenih iz stroja. Sirijcima je uspelo da na nekoliko tačaka obrazuju čvrste klinove, što je dovelo do mestimičnog proboja neprijateljske odbrane i prodora u naselje. Međutim, zahvaljujući ogromnom broju objekata na tom malom i pretrpanom prostoru koji su zaposeli teroristi, otpor je bio veoma žilav i produžio se i u naredne tri nedelje. Uprkos tome, Sirijska arapska armija je sa svojim saveznicima nastavila da koncentrično potiskuje teroriste, sabijajući ih u sam centar naselja, koji je bio pod konstantnom vatrom.
Trpeći vatru sa kopna i iz vazduha, teroristi su konačno prihvatili sve uslove ultimatuma od 19.aprila tekuće godine i zatražili formiranje koridora za napuštanje Jarmuka. Došao je i petak 20.maja, kada je u devastirano naselje ušla kolona putničkih autobusa, koja je grupu preživelih terorista i njihovih porodica prevezla delom ka delti reke Eufrat na krajnjem istoku Sirije a delom u provinciju Idlib, kuda su nešto ranije ispraćeni poraženi teroristi iz Alepa, Deir ez-Zora i drugih sirijskih gradova. (tzv. „Zeleni ekspres“). Teška i krvava sedmogodišnja Bitka za Damask se završila apsolutnim trijumfom Sirijske arapske armije i njenih saveznika. Zvanična sirijska zastava je podignuta na jednu od najviših višespratnica u Jarmuku, što u percepciji sirijskog naroda ima istu težinu kao čuvena fotografija Jevgenija Haldeja, koji je uslikao sovjetskog vojnika kako podiže crvenu zastavu sa „srpom i čekićem“ na krov Rajhstaga.
ŠTA POSLE DAMASKA
Potpunim oslobođenjem Damaska i neutralisanjem svih islamističkih enklava u ovom gradu u kojem se nalazilo na desetine hiljada terorista, Sirijska arapska armija sada može da bira gde će i kako usmeriti svoje dalje ratne napore za oslobođenje otadžbine.
Jedan od glavnih kandidata za ofanzivu potpuno preporođene sirijske armije jeste prostor južno od Damaska koji se graniči sa Jordanom. Centar ove ofanzive bi bio širi rejon grada Daraja, sa glavnim vektorom njenog razvoja ka naseljenim mestima Da’il, Muzajrib i Tafas, koji se nalaze zapadno od ovog grada. Kako su saopštili sirijski mediji, na ranije pomenutoj trasi M5 primećeni su snažni oklopno-mehanizovani i artiljerijski borbeni sastavi, koji se iz pravca Damaska kreću ka jugu zemlje. Na ovom prostoru je angažovano i vazduhoplovstvo sirijske vojske, koje učestvuje u psihološko-propagadnoj pripremi ove ofanzive, gde se teroristi putem nekoliko hiljada pobacanih letaka pozivaju da se predaju, napuste teritoriju Sirije, ili da se suoče sa svojim uništenjem. Ukoliko se teroristi ogluše na ove pozive, uskoro se na ovom području može očekivati sirijska ofanziva velikih razmera. Konačni cilj ove ofanzive je izbijanje prednjih delova SAA na pogranični punkt Nasib, koji se nalazi na sirijsko-jordanskoj granici.
Istovremeno treba očekivati i postepeno pojačavanje pritiska i na sirijsku provinciju Idlib, u koju su se koncentrisale gotovo sve poražene terorističke snage iz unutrašnjosti države, i koja po svemu sudeći neće biti tako lagan zalogaj za demilitarizovanje. Prve procene govore da teroristi na ovom prostoru imaju oko 30,000 boraca, koji su razvrstani u više međusobno suprotstavljenih frakcija. Ovde je posebno aktivna ruska avijacija, koja je prošle nedelje bombardovala pozicije ekstremista koji se nalaze u rejonu naseljenih mesta Šejh Ali-Ariha-Mastuma. Pojačana aktivnost ruske avijacije na ovom prostoru, tumači se kao odgovor na grube provokacije terorista, koji upravo iz ovog dela provincije Idlib pokušavaju da ugroze rusku vazduhoplovnu bazu „Hmejmim“ pomoću naoružanih bespilotnih letelica. U nekoliko ovakvih slučajeva veoma je efikasno reagovala ruska PVO koja neposredno obezbeđuje avio-bazu „Hmejmim“, gde se posebno istakao hibridni topovsko-raketni sistem 96K6 „Pancir“, kao i elementi za protivelektronsku borbu.
U celini gledano, situacija u Idlibu se može okarakterisati kao veoma nestabilna. Ruski mediji su još sredinom marta meseca saopštili da je na prostoru koji kontrolišu islamističke grupe došlo do žestokog sukoba za kontrolu sfere uticaja između grupe „Hajat Tahrir aš-Šam“ (ova radikalna islamistička grupa u sebe je integrisala i „Džabhat al-Nusru) i grupe „Džabhat Tahrir as-Surija“. Ovaj unutar-džihadistički konflikt i danas traje, a nijedan od učesnika tog sukoba ne želi da popusti, neštedimice koristeći sve raspoložive ljudske i materijalno-tehničke resurse. Rusija je preko specijalnog predstavnika ruskog predsednika za Siriju, Aleksandra Lavrentjeva, izrazila nadu da bi u ovom slučaju Turska mogla da pomogne u cilju uspostavljanja predvidive kontrole nad ovim grupama.
„Što se tiče prve zone deeskalacije, koja se odnosi na Idlib, mi se radujemo saradnji sa našim turskim kolegama, koje su na sebe preuzeli obavezu da tamo obezbede stabilnost i mir.“ – kategoričan je specijalni predstavnik ruskog predsednika. „Sada je najvažnije sprečiti novi talas konfrontacije između snaga opozicije, uključujući i napomiriljive militante, koji se i dalje bore sa regularnim sirijskim jedinicama“.
Preveo SLOBODAN ĐUKIĆ
