Svako ko se kod nas ikada zalagao za jačanje makar i samo kulturnih – o političkim da ne govorimo – veza sa Rusijom suočavao se sa optužbama za rusofiliju, podrazumevajući pod tim jednu emotivnu, politički nezrelu ili demagošku poziciju, ako ne opasnu ono svakako inferiornu u donosu na „prirodnu“ (čitaj: normalizovanu) usmerenost Srbije prema Evropi, odnosno Zapadu.
Kako sazreva svest o primatu kulturno-civilizacijske pripadnosti i geopolitičke pozicioniranosti u odnosu na ideološke izbore i ekonomske okolnosti, tako je i u našoj javnosti sve legitimnije (mada i dalje iz prikrajka) postavljati načelna pitanja o odnosu Srbije prema Zapadu, odnosno istinskoj civilizacijskoj pripadnosti i geopolitičkim interesima Srbije.
REČ KAO ORUŽJE
Do svesti o neophodnosti raskidanja umišljene pupčane vrpce sa Zapadom verovatno je još daleko, ali svaki korak u tom smeru – pogotovo kada dolazi od pripadnika intelektualne elite sposobne da ubedljivo artikuliše implicitne i „organske“ tokove srpske kulture tako otporne na primamljivi „zov Latina“ – više je nego dobrodošao.
Vladimir Kršljanin (1960) je svakako veteran na tom polju, kao astrofizičar neopterećem ograničenjima ovdašnjeg politikološkog i uopšte humanističkog školstva, a sa značajnim iskustvom u politici i diplomatiji. Njegovi uvidi o neophodnosti povezivanja Srbije i Rusije na civilizacijskim osnovama i zasnivanja jedne nove politike koja ne bi počivala na potčinjenosti prema civilizacijski shvaćenom Zapadu, objedinjeni u knjizi Srbija i Rusija: Argumenti za novu politiku (Centar akademske reči, Informatika, Međunarodna slovenska akademija, 2018), imaju ne samo teorijsku i analitičku, nego i ozbiljnu praktičnu vrednost.
Tekstovi su dati obrnutim hronološkim redom, gde se najpre izlažu savremene pozicije autora, a potom se može pratiti geneza njegovih ideja u prethodnih deset godina. Tekstovi su često reakcija na tada aktuelne događaje iz domaće i svetske politike, tako da daju i zanimljiv uvid u našu bližu prošlost iz perspektive koju autor predlaže. Takođe, tekstovi, kao i sama knjiga, pisani su sa željom da budu ubedljiv i načelan glas otpora prema, kako autor kaže, „postpetooktobarskom kompradorstvu“ kao i „kompromiserstvu reformisanih suverenističkih snaga koje su se 2012. vratile na vlast“. U nemogućnosti da u uslovima kolonizacije sa elementima okupacije deluje u institucionalnom okviru, autor se odlučio da njegovo oružje bude reč, ali reč usmerena prema praktično i realno dostižnim ciljevima.
Da bi se ti ciljevi ostvarili, međutim, neophodno je svojevrsno preumljenje, odnosno razvejavanje srpske omađijanosti Zapadom, što opet nije pozivanje na neki mistični čin, nego na suočavanje sa činjenicama o kojima svedoči kako naša istorija, tako i ozbiljni uvidi u procese koji oblikuju sadašnju stvarnost.
CIVILIZACIJSKA PERSPEKTIVA
Osobenost Kršljaninove pozicije je u tome što, kako na našu sadašnjost tako i na jugoslovensku prošlost, gleda sa civilizacijske perspektive, izbegavajući u osnovi zapadnjačke kriterijume kojima procenjujemo naše političke i istorijske izbore. Za njega iskustvo SFR Jugoslavije nije obeleženo ideologijom koliko njenim civilizacijskim obrtom prema Zapadu, dok period devedesetih označava kao „istorijsko-politički vaskrs“ Srbije, sa vrhuncem u inicijativi naše države za ulazak u državni savez sa Rusijom i Belorusijom, 1999. godine. Srpski otpor u devedesetim godinama prošlog veka, prema autoru je „umnogome odredio i savremenu poziciju Rusije i uticao na političku istoriju sveta“.
Ovakav u osnovi trans-ideološki izbor Srbije nije, kako Kršljanin vidi, bio rezultat prinude nastale zapadnjačkim sankcijama i izolacijom Srbije u ovom periodu, nego dubljih i civilizacijski uslovljenih tokova kojih, kako sam autor priznaje, srpsko rukovodstvo i patriotske elite nisu bile u potpunosti svesne. Ta pozicija koja predstavlja osnov za „novu politiku“ koju Kršljanin predlaže nije nastala, dakle, kao proizvod svesno konstruisane ideološko-političke platforme, već u praksi, uz uticaj dublje idejno-vrednosne logike koja oblikuje istorijski put jedne zajednice. Kršljanin, naime, tvrdi da je ta „Srbija devedesetih“ „u praksi ujedinila svoje pravoslavno utemeljenje sa svojim podvizima i dostignućima u 20. veku u odbrani slobode i ostvarivanju socijalne pravde“.
Upravo to, Srbija kao suverena država zasnovana na pravoslavnom nasleđu i posvećena socijalnoj pravednosti, prevazilazeći zadate ideološke matrice između levice i desnice, za koju se zalaže Kršljanin, ima uporište u njenoj pripadnosti istočno-hrišćanskom civilizacijskom arealu, koji se umnogome razlikuje od idejno-vrednosnih sklopova i normi koje su na njenom istorijskom putu oblikovale zapadnu civilizaciju. Srbija tako nije mala, izolovana i samodovoljna država na rubu Evrope, nego aktivan i autonoman, ali čvrsto utemeljen pripadnik iste civilizacije čiji je vodeći reprezent u našoj istorijskoj epohi Rusija.
Zato budućnost i budući izbori naše zemlje ne bi smeli da budu zasnovani na pasivnom reagovanju i (samo)određivanju prema procesima koji se dešavaju na Zapadu (pa ni na pasivnosti u odnosu na odluke sadašnjeg ruskog rukovodstva), nego na aktivnoj ulozi u stvaranju jednog sveta dostojnog slobodnog čoveka i zajednice u kojoj bi takav čovek želeo da živi. To ne znači izolaciju, nego prepuštanje Zapada svojim poslovima i preuzimanje jednog istinskog stvaralaštva i (samo)izgradnje, za koje imamo sve postojeće osnove u idejama i vrednostima na kojima počiva civilizacija kojoj realno pripadamo, kao i na svom istorijskom iskustvu.
To svakako nije lak put, ali knjiga Vladimira Kršljanina uprkos svemu poziva na delanje, a tog delanja – konačno – mora biti.
Vladimir Kolarić je prozni i dramski pisac, teoretičar umetnosti i kulture, autor knjige „Hrišćanstvo i film“. Ekskluzivno za Novi Standard.
Naslovna fotografija: Vadim Savickiй/TASS
Izvor Novi Standard
