„Upravo je potpisan početak Drugog svetskog rata.“
Pol Dešanel (nakon potpisivanja Versajskog sporazuma)
Novembra 2016. godine ruski analitičar Sergej Išćenko napisao je da za par godina slijedi nova Jalta, te da Ameriku čeka povratak bumeranga – oni, pokušavajući da sruše međunarodne sisteme koji im smetaju, dolaze u poziciju „da im se rasipaju sopstvene strukture”. On dalje prognozira nastavak procesa stvaranja multipolarnog svijeta, vrijeme novih Jalti i Potsdama, koji će ucrtati konačne konture postameričkog sveta, nastupa 2020. godine i iznoseći tezu da smo se novom Teheranu već potpuno primakli. Posebno značajno je njegovo razmatranje značaja očuvanja poretka makar i narušenih međunarodnih organizacija:
Reformisati je bolje nego rušiti i graditi iz početka. Zbog toga Rusija i njeni saveznici veoma oprezno prilaze svakoj izmeni prava i obaveza međunarodnih organizacija, kao i sastavu njihovih upravljačkih organa. Bez obzira koliko su UN u mnogim slučajevima bile nemoćne, od njih čovečanstvo nema bolji mehanizam za usklađivanje pozicija i traženje kompromisa. Ako ova organizacija bude uništena, doći će do političke atomizacije međunarodne politike. Faktički ćemo se vratiti u stanje s kraja XIX i početka HH veka, kada su potpisivani sporazumi i stvarane alijanse svih protiv svih, a mnoge zemlje su učestvovale u jednom savezu istovremeno imajući prijateljske odnose sa neprijateljima svojih saveznika.[1]
Jedan od najvećih dogovora konferencije na Jalti je stvaranje UN umjesto Lige naroda koja se diskreditovala u predratnom periodu. Upravo na Jalti su se SSSR, SAD i Velika Britanija dogovorili o tome da će u temelje nove svjetske organizacije biti stavljen princip jednoglasnog prihvatanja odluka od strane zemalja članica SB UN – odluka koja će kasnije omogućiti da se blokiraju zapadni pokušaji da provuku protivpravne i krajnje opasne odluke po međunarodni mir i bezbjednost. Nije slučajno da danas mnogi na Zapadu teže da Rusiji oduzmu pravo veta, jer im ona smeta da sopstvene vojno-političke akcije u strateški važnim regionima svijeta uviju u međunarodno-pravnu oblandu. (Petar Iskenderov).
SRBI I ZAPADNA ZAMENA TEZA
Razrušeni državni sistemi u Jemenu, bivšoj Jugoslaviji, Avganistanu, Iraku, Ukrajini, napadi u Siriji… predstavljaju jasno svjedočanstvo šta lom stabilnih pravila igre donosi i pokazuje svu pogubnost otkazivanja od normi i modela saradnje koji su 1945. predviđeni na Jalti. Za Nataliju Naročnicku, najvažniji rezultat Jalte i Potsdama bilo je uspostavljanje faktičkog kontinuiteta SSSR u odnosu na geopolitički areal Ruske imperije u kombinaciji sa novostečenom vojnom moći i međunarodnim uticajem.
Pobjeda, koja je na mjestu velike Rusije vaspostavila silu sposobnu da obuzda težnje svakog ko bi poželio da svijet učini unipolarnim, predodređuje i kasniju „hladnu“ borbu protiv njenih rezultata. Sovjetska perestrojka koja je uništila SSSR ukinula je ogromnu branu i omogućila pokušaj ujednačavanja centra upravljanja. Čovječanstvo se iznenada našlo pred novim globalnim pitanjem neuređenog prostora bivšeg Sovetskog Saveza, koji se ponovo prekraja. (Aleksandar Sergejevič Panarin).
Težinu poljuljane uloge Rusije na svojim plećima osjetio je na najstrašniji način srpski narod, koji je najprije ostao bez države za koju je položio ogromnu žrtvu, da bi potom postao eksperiment psihološkog rata – zamjene teza po kojoj je jedan od najslobodarskijih naroda na svijetu dobio etiketu genocidnog. Time je Zapad odradio nekoliko zadataka istovremeno: revanširao se za poremećene planove dominacije tokom Dva svjetska rata; učinio je odmazdu za srpsko odupiranje globalizacijskim procesima; uhodan je model kontrolisanog etnokonfensionalnog sukoba, isproban je metod nasilne demontaže uz podsticanje sukoba i eksperimentisano je vođenje kontrolisanog rata, isprobana je tehnologija „humanitarne intervencije“ i, po prvi put na evropskoj teritoriji, protiv hrišćanskog evropskog naroda aktivno je, za rješavanje geopolitičkih, geoekonomskih i geokulturnih zadataka, upotrijebljen islamski faktor; nanesen je udarac Srbima, narodu slovenskom i pravoslavnom, i zato tuđem Zapadu, narodu koji je tradicionalno povezan sa Rusijom i orijentisan na Ruse, te zato krajnje nemilom Zapadu; narodu koji je više puta tom istom Zapadu pokazao svoju čvrstinu i borbeni duh (Andrej Fursov).
Srpski herojski otpor, međutim, imao je otrežnjujuću ulogu za Rusiju. Promjena vlasti u Rusiji direktno je povezana sa dešavanjima na Kosovo i Metohiji 1999. godine (Časlav Koprivica). Od početka 1992. godine, tokom rata u BiH, pravdajući svoje postupke humanitarnim razlozima NATO je nizom koraka postepeno preuzeo vodeću ulogu u bivšoj Jugoslaviji. Scenario usmjeren na uspostavljanje „zaštićenih zona“ i na sprovođenje vazdušnih udara prvo je sproveden u BiH, Hrvatskoj, pa Srbiji. Centralizacija svjetske moći, usavršeno korišćenje „meke moći“, pa operacija „Odbij let“ poslužila je NATO za ulazak u rat u BiH – prvi aranžman avijacije bio je u februaru 1994, a prvo bombardovanje uslijedilo je u aprilu. Otvoreno kršeći Ustav SAD, povelju UN i NATO-a SAD su 1999. godine predvodile NATO u napadu na ono što je ostalo od Jugoslavije.
Ključna odluka Jaltske konferencije, koja se odnosila na Jugoslaviju, bila je odluka o podjeli interesnih sfera u Jugoislaviji fifty/fifty između Velike Britanije i SSSR-a. Sovjeti su u tom trenutku bili zadovoljni ovom podjelom, jer su na Jalti dobili Poljsku i pretežni uticaj u Rumuniji i Bugarskoj. Jugoslavija u vrijeme Jaltske konferencije nije za SSSR imala značaj koji je imala, prije svega, Poljska. Brozu je Jaltska konferencija omogućila da dobije dva inostrana tutora uz čiju pomoć će izvršiti prenos vlasti sa legalnih organa Kraljevine (kralj i vlada) na nove organe – namjesništvo, privremenu vladu i privremenu Narodnu skupštinu, koju su formirali odmah poslije Jalte.
Ovi organi su samo formalno, kadrovski bili izraz sjedinjenja zvaničnih organa vlasti Kraljevine sa revolucionarnom komunističkom vlašću, a zapravo su sprovodili volju Broza. „Za prenos vlasti poslije Jalte najzaslužniji su Britanci, koji su ucjenjivali svog taoca kralja Petra Drugog i koji su pomogli da hrvatski dvojac Broz-Šubašić ostvari državnopravnu viziju Hrvata iz 1918. godine o federalnoj/konfederalnoj Jugoslaviji. Dok su Britanci dali političku podršku procesu legalizacije Brozovih revolucionarnih vlasti, pre i naročito posle Jalte, SSSR je Brozu dao vojnu pomoć i doprineo likvidaciji jedinica JVUO.
VETO I TESTIRANjE SISTEMA
Posle Jaltske konferencije Staljin je očekivao da će putem Partije i ideologije prevladati u odnosu na Britance u Jugoslaviji, dok su se Britanci nadali da će preko pretežnog uticaja Hrvata i Slovenaca u novoj vlasti izvući Jugoslaviju iz sovjetske zone uticaja. Odluka sa Jalte o podeli uticaja u Jugoslaviji biće anulirana 1948. kada će Jugoslavija u potpunosti postati deo Zapada. Dok je odluka sa Jalte bila na snazi, omogućavala je Brozu da, lavirajući između dva saveznika, učvrsti vlast u zemlji. Danas, na pitanju ulaska tzv. Republike Kosovo u UN, testiraće se efikasnost prava veta Rusije i samim tim celokupnog jaltsko-postdamskog sistema u okviru kog je to pravo nastalo.
Sve dok pravom veta blokira ulazak tzv. Kosova u UN, Rusija efektivno kontroliše proces formiranja novih država, sprečavajući učlanjene tvorevina nastalih protivno posleratnom međunarodnom pravu. Davanje saglasnosti za ulazak tzv. Kosova u UN ne bi bilo ništa drugo do konvalidacija protivpravne agrsije NATO na SRJ, iz koje je i rođena tzv. Republika Kosovo. Posredno, to bi bilo priznanje da samo jedna supersila može da presudno odlučuje o vojnoj interveniciji protiv neke države i da odlučuje o formiranju nove države. To bi bio kraj jaltsko-postdamskom sistema”. (Zoran Čvorović)
Vidljive i nevidljive geopolitičke granice 1945. dovele su do podjele srpskog bića (i njegovog nemilog položaja):
„Čini se da Rusija nikada nije u geopolitičkom smislu na Balkanu odgirala do kraja, ne računajući tragičan ulazak u Prvi svjetski rat. Čini se isto tako da ni danas Srbija nije u prvoj liniji ruskih interesa. Mnogo više, Rusija je usredsređena na postsovjetski prostor, nego na Balkan. Sa druge strane, Rusija nema iskrenijeg prijatelja u Evropi od srpskog naroda). Čišćenje srpskog etničkog elementa iz jadranskog zaleđa i centralnih delova Hrvatske može se posmatrati i kao preodhrana za Zapad, da Rusija sutra na tim prostorima ne bi mogla da pronađe pravoslavni elemenat dovoljno brojan da se politički organizuje i omogući Rusiji izlazak na Jadran. U tom smislu treba posmatrati i današlju crnogorsku identitesku mimikriju. Godine 1948. SSSR (odnosno Rusija) nije doslovno ništa učinio da njihova politika odnese prevagu, iako nije bila bez podrške, naprotiv.“ (Branko M. Žujović).
Očigledno da su Srbi svjesni da slična vrsta geopolitičkih sfera postoji i danas i da se plaše da ne (p)ostanu samo „moneta za potkusurivanje“. Ipak, postoji i veliko povjerenje koje srpski narod gaji prema V. V. Putinu, smatrajući ga najvećim geopolitičkim strategom 21. vijeka, vladaru koji dobro poznaje istoriju i koji je svjestan značaja iskustva Prvog srpskog ustanka, srpsko-turskih ratova i oba svjetska rata.
Slovenski vektor imperijalne Rusije konferencijom na Jalti nije bio preinačen u skladu sa civilizacijskim zahtjevima, onako kako je to uvidio još Danilevski. To je možda tada i bilo na rubu neizvodljivosti. Ipak, ostaje utisak da se otklonom od vijekovne ruske pozicije, njenim preinačenjem u skladu sa trenutnim geopolitičkim interesima, Srbima nanio veliki udarac. Upravo će Srbi biti narod sa najmanje prava u Titovoj Jugoslaviji. A sada, uoči dvadesete godišnjice od NATO borbadovanja Jugoslavije, i dalje ostaje otvoreno pitanje da li će Rusija uspjeti da se vrati na Balkan i iznjedri novi/stari politički i civilizacijski projekat koji se neće kositi sa njenom istorijskom i metaistorijskom misijom zaštitnice pravoslavlja. Da li je vrijeme da se predlože nova pravila igre i novi civilizacijski modeli u skladu svojim vjekovnim ishodištima?
Šira verzija izlaganja Milane Babić na Međunarodnoj konferenciji „Mirovni susret država u uslovima multipolarnog sveta“ posvećene Jaltinskoj (Krimskoj) konferenciji iz 1945. godine.
Četvrti mart 2019, sala skupštine diplomatske akademije Ministarstva spoljnih poslova Ruske Federacije
_______________________________________________________________________
UPUTNICE
[1] https://standard.rs/2016/11/04/rostislav-iscenko-mali-bumeranzi-ili-za-par-godina-amerika-sebe-nece-prepoznati/
Izvor Novi Standard
