Na još jednu godišnjicu uvlačenja Kraljevine Jugoslavije u vrtloge Drugog svetskog rata postavlja se pitanje da li se moglo izbeći ono što je zadesilo Srbe za vreme samog rata (ali i nakon 1945. godine). Stoga bismo izneli neka naša zapažanja u cilju razbijanja predrasuda o 25. i 27. martu 1941, koje se mogu klasifikovati u tri grupe dezinformacija.
Prva predrasuda: Pristupanje Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu 25. marta 1941. je samovoljan čin glavnog namesnika kneza Pavla Karađorđevića, koji je Jugoslaviju uveo u savez sa Nemačkom, Italijom i Japanom usled svog germanofilstva.
Istorijska istina: Sam knez Pavle, kao i politički establišment Kraljevine, tog proleća se mogao osloniti jedino na eventualnu konkretnu i brzu pomoć Velike Britanije, koja jeste u tom trenutku gubila rat, ali ga nije još i izgubila, a u odnosu na Treći rajh je imala daleko veće ekonomske i ljudske resurse, uzimajući u obzir britansko prekomorsko kolonijalno carstvo (još uvek najveće na svetu). Treba uzeti u obzir i faktor SAD, koje su lebdele kao Damoklov mač iznad Hitlerovog vrata. Međutim, Kraljevini je bila potrebna konkretna i brza vojna pomoć kako bi odbijanjem potpisivanja savezništva sa firerom eventualno odvratila austrijskog kaplara od napada na Jugoslaviju.
Knez Pavle je bio zadrti anglofil i po obrazovanju i po manirima. Sticao se utisak da bi pre abdicirao nego okrenuo leđa Britaniji, a i sam Hitler ga je držao za klasičnu britansku marionetu na Balkanu, što je knez Pavle u suštini i bio. Britanski Kralj Džordž VI bio mu je rođak, što je učvršćivalo savezništvo sa Gordim Albionom. Ipak, baš u to vreme, kritično za opstanak Jugoslavije, Albion je morao da konačno otkrije svoje pravo lice i pokazao je Srbima da nije uopšte gord, već pre svega perfidan, što je na kraju i britanskog trabanta kneza Pavla oteralo u Hitlerovo naručje kako bi spasavao Srbe od genocida u slučaju okupacije i podele Jugoslavije, odnosno stvaranja nacifašističke NDH i velike Albanije sa Kosmetom.
Druga predrasuda: Puč od 27. marta 1941. u Beogradu, odnosno državni udar vojske pod rukovodstvom generala Borivoja Mirkovića i Dušana Simovića bio je patriotsko-slobodarski čin časnog dela jugoslovenskih oficira koji je spontano izveden i politički je bio nezavisan od bilo kojeg spoljnog faktora.
Istorijska istina: Nakon brze kapitulacije Francuske juna 1940. u ratu protiv austrijskog kaplara ostala je još samo Velika Britanija, sa, bar kako je tada izgledalo, malim šansama da ga dobije, a mnogo većim da sklopi ponižavajući mir sa Berlinom. Stoga nije ni čudo što su britanski političari i diplomate pokušavali da svim sredstvima, uključujući i vojne udare, uvuku bilo koju neutralnu zemlju u rat, na svoju stranu, bez obzira na to koju je cenu ta žrtvovana zemlja morala da plati za eventualnu pobedu perfidnog Gordog Albiona.
Glavna britanska marioneta koja je organizovala puč u Beogradu u noći između 26. i 27. marta bio je brigadni general jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva Borivoje Mirković, koji je u ovom konkretnom slučaju pre svega sprovodio već unapred razrađene planove za Jugoslaviju svojih britanskih nalogodavaca koji su čak bili toliko drski da 27. marta podmetnu kralju Petru II govor političke podrške na Radio Beogradu.
Treća predrasuda: Masovne narodne demonstracije protiv pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu koje su pratile puč od 27. marta 1941. organizaciono su izveli jugoslovenski komunisti, odnosno tadašnja ilegalna KPJ.
Istorijska istina: Demonstracije 27. marta bile su apsolutno spontane jer je narod mislio da je stvarno reč o izdaji (s obzirom na to da nisu sve tačke sporazuma objavljene javnosti i s obzirom na to da se neosnovano nadao britanskoj pomoći), tako da o posleratnoj državno-partijskoj propagandi da su demonstracije organizovali komunisti nema ni govora, iz najmanje dva razloga: snaga, uticaj i broj komunista bili su mali da bi animirali veliku masu demonstranata i Staljinova direktiva svim KP u Evropi nakon sporazuma sa Hitlerom od 23. avgusta 1939. bila je jasna i bespogovorno obavezujuća za sve evropske komuniste, pa tako i za KPJ – striktno se prekidaju sve antinemačke aktivnosti i propaganda.
Na kraju, nije teško zaključiti i da je paljenje nemačke zastave na zgradi Turističkog ureda Nemačke u Beogradu 27. marta 1941. bila dobro smišljena provokacija nekog Mirkovićevog britiš-trabanta kako bi se dao jasan izgovor Hitleru da napadne Jugoslaviju, što su Britanci i hteli.
Autor je istoričar i politikolog iz Vilnjusa u Litavniji
Izvor Politika, 23. mart 2019.
