Vlada Duška Markovića usvojila je predlog zakona o slobodi veroispovesti, odnosno pravnom položaju verskih zajednica. Reč je o zakonu koji već godinama izaziva lavinu reakcija, posebno među sveštenstvom i vernicima Mitropolije crnogorsko-primorske (MCP), kulturnih i javnih radnika, ali i zadovoljstvo kod znatno malobrojnijih sledbenika kanonski nepriznate organizacije Crnogorska pravoslavna crkva.
U obrazloženju zakona je navedeno: „Svi verski objekti koji su bili imovina države Crne Gore pre gubitka njene nezavisnosti i pripajanja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, a koji kasnije nisu na odgovarajući pravni način prešli u svojinu neke verske zajednice, biće prepoznati kao državna imovina.” Premijer Duško Marković ovako obrazlaže predlog zakona: „Nakon obnove nezavisnosti i međunarodne afirmacije Crne Gore, naša je dužnost da do kraja utemeljimo kulturni i građanski identitet naše države. Ovaj zakon je završni korak na istorijskom putu emancipacije Crne Gore.”
U mitropoliji su uverenja da je premijerov pristup potpuno pogrešan i daleko od prava i pravde, jer je, kako kažu, „crkva oduvek bila zakoniti vlasnik, a ne držalac svoje imovine, a svoja prava trebalo bi da dokazuje država, a ne crkva”. Pravni eksperti mitropolije navode da se u tekstu zakona koriste izrazi „država Crna Gora” i „Crna Gora” iako se „država do 1918. godine nije tako zvala”. Iz mitropolije takođe podvlače da ne postoji dokument od 1860. godine do danas koji dokazuje da je knjaževina, a potom kraljevina, bila vlasnik crkava i džamija. Što se tiče današnjeg vremena, mitropolija, eparhije, manastiri i crkvene ustanove su se kao pravni subjekti upisivali u katastarske knjige kao i druge firme i građani. Pravni subjektivitet mitropolije u Crnoj Gori isti je kao i pre 1918.
Rektor cetinjske bogoslovije, protojerej-stavrofor Gojko Perović je o ovom zakonskom rešenju upoznat iz medija i kaže da nikakvog pripremnog dijaloga nije bilo o onome što je pre četiri godine prepoznato kao loše od svih verskih zajednica i Venecijanske komisije. „Da li ima smisla da se toga igramo i da crkva dokazuje da je postala vlasnik nečega posle 1918? Polazi se od pogrešne pretpostavke da je država pre 1918. držala u vlasništvu crkvenu imovinu što nije tačno i ne postoji nijedan relevantan dokaz. Pitam ljude iz vlade da li oni imaju takav dokaz, mada znamo odgovor unapred”, kazao je Perović.
Predlog zakona o slobodi veroispovesti se iz tog razloga tumači kao udar na Mitropoliju crnogorsko-primorsku i ostale eparhije SPC u Crnoj Gori i „udar na slobodu vere ili uverenja i na versku istoriju i kulturu Crne Gore”. Po oceni Mitropolije Predlog zakona koji je usvojila vlada i o kom će se izjašnjavati poslanici u crnogorskom parlamentu je „gori od Nacrta zakona iz 2015. a obrazloženje koje su pružili uz dokument ne korespondira sa istorijskim činjenicama”.
„Otišli su toliko daleko. Nemojte se iznenaditi kad bi taj monstrum od predloga stupio na snagu, da postave poreskog inspektora pored ćivota Svetog Vasilija Ostroškog da upisuje ko je dao kakav prilog i da to broje i prebrajaju. To je nešto što ne postoji ni u jednoj civilizovanoj državi u svetu”, rekao je za Politiku koordinator Pravnog saveta Mitropolije crnogorsko-primorske SPC, protojerej stavrofor dr Velibor Džomić. On pojašnjava da crkva ima vrlo uređeno, precizno finansijsko poslovanje koje je u funkciji misije crkve a, kako je rekao, „primitivizam, koji je ovde demonstriran, prevazilazi svaki razum”.
Prema oceni analitičara ponašanje sadašnjeg crnogorskog rukovodstva je dokaz da je ovo prvi put u modernoj državnosti da jedna država, kao sekularna, iskazuje „ambiciju da postane vlasnik, držalac i korisnik, sakralnih objekata”. „Vladin predlog zakona nije usaglašen sa međunarodno pravnim aktima, smernicama OEBS-a i Saveta Evrope, sa brojnim presudama Evropskog suda u Strazburu. Pitanje načina ostvarivanja i zaštite slobode uverenja koje je sad prikačeno u naslov zakona jeste pitanje kome u zakonu uopšte nije posvećena pažnja”, kaže Džomić. „Predlog ovog zakona više liči na jedan ideološko-partijsko-politički pamflet nego na jedan ozbiljan predlog zakona.” Ono što je u zakonu najproblematičnije, osim namere vlasti da prisilom otme imovinu crkve, po rečima Džomića je promena verske karte Crne Gore.
„Dobili smo sa vrlo relevantne adrese priznanje da nije u pitanju uvažavanje društvene realnosti, nego se naprotiv – radikalnim državnim metodama, želi se menjati verska slika Crne Gore i to je nešto što jako zabrinjava”, navodi Džomić. Kanonski nepriznata CPC saopštila je da je predlog zakona o slobodi veroispovesti, „dobro i pravedno rešio sva pitanja koja se tiču slobode veroispovesti i uverenja, uključujući i najvažnije, imovinsko”. Mitropolija već godinama od nadležnih Crne Gore čeka odgovore na pitanja – da li je država bila i da li je sada vlasnik imovine Islamske zajednice i Rimokatoličke crkve? Ko je bio vlasnik crkvene imovine drugih verskih zajednica na teritoriji koja se nije nalazila u Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori, a koja se danas nalazi na teritoriji Crne Gore?
Autor Novica Đurić
Izvor Politika, 21. maj 2019.
