Zvona sa beogradske Saborne crkve desetominutnom zvonjavom u 14.20 sati oglasila su da je Srpska pravoslavna crkva dobila novog, 45. poglavara – dotadašnjeg episkopa niškog Irineja. Bilo je to 22. januara 2010. godine. Nešto ranije tog dana, arhimandrit Gavrilo, iguman manastira Lepavina, sa Svetog jevanđelja izvukao je jednu od tri koverte sa imenima trojice arhijereja koji su dobili najviše glasova vladika okupljenih na izbornom Svetom arhijerejskom Saboru. Ime vladike niškog Irineja, novog poglavara srpske crkve, pročitao je episkop šabački Lavrentije, predsedavajući sabora i najstariji po arhijerejskom stažu u srpskoj crkvi.
Tako je otpočela decenija upravljanja brodom Srpske pravoslavne crkve njegove svetosti patrijarha srpskog Irineja. Administrativno ustoličenje u tron srpskih patrijaraha obavljeno je već sutradan u Sabornoj crkvi u Beogradu, a zvanično uvođenje u drevni tron pećkih patrijaraha devet meseci kasnije u Pećkoj patrijaršiji.
„Vreme i prilike mog izbora i uvođenja u tron srpskih patrijaraha u mnogo čemu ima sličnosti sa vremenom i okolnostima u kojima je srpska crkva sa svojim narodom doživljavala i preživljavala teške i sudbonosne dane svoje istorije. Da podsetimo na nedavno vreme sveopšteg stradanja, gotovo na svim prostorima nastanjenim našim narodom… Ne možemo, a da ne pomenemo pregolemu ranu na telu Srpske pravoslavne crkve i srpskog naroda, ovde na Kosovu i Metohiji, na ovom uistinu ‚strašnom sudilištu᾽… Sa ovog svetog mesta, u ovom radosno-bolnom trenutku, upućujemo vapajni apel moćnim faktorima sveta u čijim rukama je sudbina Kosova i Metohije, uz molitvu Gospodu da ne ogreše svoju dušu donošenjem rešenja po pitanju statusa ove srpske južne pokrajine kojim bi srpski narod bio lišen vekovnog prava na svoju postojbinu, na svoje domove i na svoj imetak, na groblja svojih predaka i na svoje svetinje”, rekao je tada u svojoj pristupnoj besedi patrijarh srpski Irinej.
Ta pregolema rana na telu srpske crkve, Kosovo i Metohija, ostala je predmet njegove brige i napora tokom čitave decenije koliko je bio na tronu srpskih patrijarha. Govorio je srpski patrijarh o Kosovu i sa govornice Ujedinjenih nacija 2013. godine upozorivši da je narod na Kosovu i Metohiji, u svojoj duhovnoj i državnoj kolevci, lišen prava na život dostojan čoveka, ali spreman da učestvuje u projektu stvaranja pretpostavki za trajni mir među narodima. Kada je 2015. godine trebalo da se glasa o prijemu Kosova u Unesko, uz državu je, pre glasanja, i srpska crkva bila uključena u diplomatsku aktivnost kako bi do što više ušiju stiglo objašnjenje o značaju pokrajine za našu zemlju. Stav da o nezavisnosti, podeli i bilo čemu što bi promenilo status Kosmeta kao sastavnog dela Srbije nema rasprave ni kompromisa, zastupao je i srpski patrijarh i Sabor arhijereja i on je više puta i zvanično saopštavan. Tako je bilo i prilikom poslednjeg zasedanja Svetog arhijerejskog Sabora u maju prošle godine.
Patrijarh Irinej otvoreno je govorio o teškom položaju srpskog naroda u zemljama regiona, naročito u Crnoj Gori, zbog čega je neretko bio meta prizemnih uvreda. Nije se libio da kaže da Srbi u današnjoj Crnoj Gori imaju gori položaj nego u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, ali i da bi hrvatski biskupi trebalo da pokažu više razumevanja, ljubavi i pokajanja prema srpskim stradanjima u Drugom svetskom ratu. U poslednjem intervjuu Politici, u avgustu ove godine, apelovao je na hrvatsko državno i crkveno vođstvo, kao i na političke i duhovne vođe našeg naroda da učine sve da se iskoreni mržnja između dva naroda, a povodom situacije u Crnoj Gori poručio da ni narod ni Crkva ne pristaju na bilo kakvu promenu ustrojstva i narušavanje crkvenog i narodnog jedinstva.
Trudio se da, kao i njegovi prethodnici, sa državom gradi dobre odnose poštovanja, čuvajući jedinstvo srpske crkve u vremenima izazovnim i teškim za celokupno pravoslavlje. Za vreme njegovog upravljanja srpskom crkvom novi zamah dobili su radovi na Hramu Svetog Save čije je unutrašnje uređenje na samom kraju i kojeg dana skrasi velelepni mozaik koji, nažalost, patrijarh Irinej neće osveštati, kako je bilo planirano.
Predvodio je delegaciju srpske crkve na zasedanju Svetog i velikog Sabora na Kritu 2016. godine, kao i na savetovanju pravoslavnih crkava početkom ove godine u Amanu. Sastajao se sa poglavarima pravoslavnih pomesnih crkava, a dobre odnose gajio je i sa predstavnicima drugih hrišćanskih crkava. Ostaće zabeleženo kako se o njemu izrazio rimski papa Franjo. Odgovarajući u avionu na putu iz Skoplja na pitanja novinara o kanonizaciji Alojzija Stepinca papa Franjo je rekao da je i patrijarhu Irineju i njemu jedini interes istina i nazvao ga velikim patrijarhom koji je pomogao da se osnuje zajednička istorijska komisija o Stepincu.
Obeležavani su liturgijama, svečanim akademijama, prigodnim programima, naučnim skupovima brojni značajni jubileji hrišćanstva i srpske crkve u vreme dok je na njenom čelu bio patrijarh Irinej. Bio je 2013. domaćin najvećeg skupa u istoriji Srpske pravoslavne crkve, kako je tada opisana proslava jubileja povodom 1.700 godišnjice donošenja Milanskog edikta. Slavlju u Beogradu, Nišu i Podgorici prisustvovalo je šest patrijaraha, visoke delegacije svih pravoslavnih pomesnih crkava kao i one drugih hrišćanskih crkava.
Prošle godine, Srpska pravoslavna crkva obeležila je još jedan veliki jubilej: osam vekova autokefalnosti srpske crkve. Na svečanoj akademiji povodom značajne godišnjice, uručujući visoko odlikovanje SPC predsedniku Srbije Aleksandru Vučiću patrijarh Irinej je, govoreći o borbi za Kosovo, poručio: „ Naš narod kaže – ono što se silom uzme, vrati se, ali ono što se pokloni, ne vraća se. Ne smemo pokloniti nijednu stopu naše svete srpske zemlje. Očekujemo dogovor, ali poklon nikako”.
Pastirske posete na pet kontinenata
Kao dobar pastir svog stada, patrijarh srpski Irinej neumorno je putovao i obilazio srpski narod „na sve četiri strane sveta“, na četiri kontinenta gde srpska crkva ima svoje eparhije: u Americi i Kanadi, Australiji, pa čak i Africi i brojnim evropskim zemljama. Boravio je i u Aziji, u Indoneziji gde je 2013. predvodio verski deo državno-crkvene delegacije na Drugom bilateralnom dijalogu Srbije i Indonezije. Veliku pažnju ondašnje javnosti izazvao je njegov boravak u ratom razorenoj Siriji, gde je sa delegacijom SPC bio gost patrijarha antiohijskog Jovana Desetog. Bilo je to u junu prošle godine, a početkom ove godine, u februaru, osamdesetdevetogodišnji poglavar srpske crkve otputovao je u posetu eparhijama srpske crkve u SAD gde je predsedavao crkveno-narodnim saborom.
Autor Jelena Čalija
Naslovna fotografija: spc.rs
Izvor Politika, 20. novembar 2020.
BONUS VIDEO:
