Obilježavanje „Dana Republike Srpske“ 9. januara je neustavno, a odluke Ustavnog suda Bosne i Hercegovine (BiH) su konačne i obvezujuće.
Ovo se navodi u odgovoru ambasade Sjedinjenih Američkih Država (SAD) u BiH za Radio Slobodna Evropa (RSE) na upit o proslavi neustavne godišnjice Republike Srpske (RS).
Iz američke ambasade pozivaju sve političke lidere da postupe u skladu s odlukama suda.
“Poštovanje vladavine prava je temelj demokratije i od vitalnog je značaja za napredak BiH na njenom evroatlantskom putu”, dodaje se u odgovoru.
U RS, jednom od dva entiteta u BiH, u nedjelju, 9. januara, biće obilježen “Dan Republike Srpske”, uprkos dvema odlukama Ustavnog suda BiH kojima je on proglašen neustavnim.
Prethodno je Venecijanska komisija u mišljenju ocijenila da je “diskriminatorski, jer nije u skladu s univerzalnim vrijednostima dijaloga, tolerancije i razumijevanja”.
Na taj datum 1992. godine u Sarajevu samozvana Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donijela je “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” – na područjima “srpskih autonomnih regija i oblasti, te drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, kao nezavisne cjeline unutar Bosne i Hercegovine, a s ciljem da je pripoji Jugoslaviji”, koja se tada raspadala.
Na čelu samoproglašene republike su bili Radovan Karadžić, Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik, kasnije osuđeni u Haškom tribunalu zbog ratnih zločina.
U donošenju te deklaracije nisu učestvovali predstavnici Bošnjaka i Hrvata. Ova dva naroda na 9. januar gledaju kao na početak rata u Bosni i Hercegovini, te početak etničkog čišćenja, ratnih zločina i genocida nad nesrpskim stanovništvom.
Ustavni sud tadašnje Republike BiH donio je 28. februara 1992. Odluku kojom se poništavaju i spomenuta deklaracija, kao i Ustav Srpske Republike BiH koji je spomenuta skupština donijela.
Istovremeno, Ustavni sud BiH je u novembru 2015. godine donio odluku prema kojoj je član Zakona o praznicima RS koji govori o Danu RS neustavan.
Osim što se Ustavni sud u meritumu osvrnuo na događaje iz 1992, on je utvrdio i da se tad obilježava i krsna slava Republike Srpske – Sveti arhiđakon Stefan, pa se svjetovni datum, zbog načina njegovog obilježavanja, doživljava i kao vjerski pravoslavni praznik.
Ustavni sud BiH nije osporio pravo vjernicima da obilježavaju krsnu slavu Svetog Stefana, kao ni Dan Republike Srpske, ali je utvrdio da “Dan RS” ne može biti 9. januar.
I predstavnici vlasti i opozicija u Republici Srpskoj, s izuzetkom bošnjačkih i hrvatskih zastupnika i zvaničnika, odbacili su odluku Ustavnog suda.
Narodna skupština RS je u julu 2016. raspisala za 25. septembar 2016. referendum s pitanjem “Da li podržavate da se 9. januar obilježava i slavi kao Dan Republike Srpske?”
Ustavni sud BiH usvojio je 17. septembra 2016. mjeru kojom se obustavlja Odluka o raspisivanju referenduma, ali je on održan, uprkos toj mjeri, te upozorenjima Kancelarije visokog predstavnika (OHR) međunarodne zajednice, visokih zvaničnika Evropske unije, te brojnih ambasada zapadnih zemalja, uključujući i SAD-a, da je referendum udar na Ustav BiH i Dejtonske mirovne ugovore.
Ustavni sud BiH je poništio i rezultate tog referenduma.
Nakon toga, Narodna skupština RS je 26. oktobra 2016. donijela poseban Zakon o Danu RS i izdvojila ga iz Zakona o praznicima RS.
Ponovo je 9. januar utvrđen kao datum, uz naglasak da se “Dan Republike obilježava i praznuje kao sekularni praznik”, kao i da “Vlada RS svojom odlukom uređuje način obilježavanja i praznovanja”.
Devet delegata Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda RS, kao jednom od dva doma Narodne skupštine RS, podnijelo je novu apelaciju Ustavnom sudu BiH.
Sud je u martu 2019. donio odluku prema kojoj je član tog zakona u kojem se navodi da se “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske 9. januar utvrđuje kao Dan Republike” neustavan i protivan Međunarodnoj konvenciji o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije, te protivan Protokolu uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Bosna i Hercegovina nema zakon o praznicima na državnom nivou.
Naslovna fotografija: Ministarstvo odbrane Republike Srbije
Izvor Radio Slobodna Evropa, 06. januar 2022.
BONUS VIDEO:
