Propagandna aktivnost zapadnih zemalja povodom sukoba u Ukrajini predstavlja izuzetno zanimljiv fenomen, koji će ne samo ostaviti traga na razumevanje propagande i međunarodne odnose nego i na kulturu i društvo zapadnih zemalja, a sledstveno i svih ostalih.
Najpre, propagandna strategija Zapada je očito dobro osmišljena i pripremljena i svakako nije samo spontana reakcija na događaje. Ona je duboko utemeljena na obrascima medijske propagande, ali i propagande kao integrisanog segmenta sveobuhvatnog specijalnog, hibridnog rata, koji je prethodnih decenija razvijan u zapadnim centrima moći. Takođe, naslanja se na zapadnjačku tradiciju rusofobije, o kojoj sam već pisao kao o gradivnom elementu zapadnog civilizacijskog identiteta.
Obeležja propagande
Navešću ovde neka od njenih najupečatljivijih obeležja:
1. Propaganda podrazumeva široku upotrebu svih medijskih komunikacionih sredstava, sa značajnim udelom društvenih mreža, kojima treba da se približi mlađim i obrazovanijim primaocima, na neposredniji način nego što je to slučaj sa „velikim“ medijima. Primaoci treba da osete kako imaju neposredan, ličan kontakt sa događajima, sa konkretnim ljudima, a ne tek medijskim predstavama.
2. Heroizacija i seksualizacija postojećih ili izmišljenih ličnosti (likova) isključivo sa ukrajinske strane sukoba. U načinu predstavljanja, vizuelnom i verbalnom, korišćena su iskustva popularne kulture, u cilju identifikacije zapadnih primaoca sa individualizovanim „herojima otpora“. Nasuprot tome, protivnik se predstavlja kao bezlična masa bez individualnosti, osim ako te ličnosti, kao u slučaju Putina, nisu demonizovane i groteskno iskrivljene. Ovde je učitana i dehumanizacija protivnika, zasnovana na sugerisanju zapadnom primaocu kako se naspram visokoindividualizovanih, osvešćenih i autonomnih ličnosti nalazi bezlična „azijatska“ masa. Takođe, ovakva propaganda počiva i na istraživanju ukrajinskog mentaliteta, pa se Ukrajincima obraća apelujući na slobodarski mentalitet kozaštva.
3. Ruska intervencija se predstavlja kao apsolutni presedan i kao apsolutno nelegitimna, ne uzimajući u obzir imperijalnu praksu zapadnih sila u prošlosti i sadašnjosti, uzroke sukoba u Ukrajini koji je počeo pre osam godina represijom i zločinima nad stanovništvom ruskog identiteta i slično. Osobenosti ove propagande jesu, dakle, deistorizacija i dekontekstualizacija reprezentovanih događaja, kao i dehumanizacija protivnika, koji se prikazuje kao iracionalan, surov i necivilizovan, toliko da su mu se već pre sukoba pripisivali neizbežni masovni, surovi i iracionalni zločini.
4. Propaganda ne obuhvata samo kritiku aktuelnog ruskog režima i njegove ideologije, već predstavlja udar na civilizacijske osnove identiteta ruskog naroda, njegovu kulturu, prošlost i istoriju. Ona ima oblik kulturnog rata, koji sa zapadne tačke gledišta ima i unutrašnju upotrebu, povezanu sa diskvalifikacijom takozvanih tradicionalnih vrednosti u sopstvenim zemljama.
5. Propaganda se ne svodi samo na politički i medijski govor nego ima oblik široke društvene akcije, u kojoj su pozvani da učestvuju svi, uključujući i implicitno (a ponekad i eksplicitno) ohrabrivanje nasilja, segregacije, stigmatizacije i ostrakizma pojedinaca, grupa ili pojava sa ruskim identitetskim predznakom.
6. U kontinuitetu s praksom političke korektnosti i isključivanja, propaganda ima obeležja koja upućuju da je njen cilj povećana kontrola stanovništva samih zapadnih zemalja, njihova desenzibilizacija za ugrožavanje vrednosti poput slobode govora i savesti, koje su deklarativno predstavljale jedno od osnovnih obeležja modernog Zapada.
7. Iako se u prvom planu obraća zapadnim primaocima, propaganda je usmerena na ohrabrivanje Ukrajinaca na što duži otpor i povećanje neprijateljstva prema Rusiji i Rusima, uz naglašavanje (pro)zapadnog karaktera identiteta današnjih Ukrajinaca i Ukrajine. Ona se obraća i Rusima, u smeru povećanja osećanja izolovanosti i isključenosti kod građana Rusije, čime se pre ohrabruje unutrašnji otpor u Rusiji nego što se neposredno utiče na smanjenje borbenog morala kod vojnika i nosilaca političke vlasti.
Šta Zapad hoće?
Zapadna propaganda povodom sukoba u Ukrajini, dakle, ima izrazit antiruski i rusofobni karakter; njen cilj nije toliko pomoć ukrajinskoj državi i narodu da pobede protivnika koliko uvećanje, produbljivanje i produženje konflikta u Ukrajini, ali i globalna polarizacija zapadnih društava i država prema Rusiji i Rusima, koji se predstvaljaju kao pretnja za zapadnu civilizaciju kao takvu.
Drugi cilj ove aktivnosti nesporno je i povećanje kontrole i dominacije vladajućih elita Zapada nad sopstvenim stanovništvom, usmerene ka uvećanju ekonomske eksploatacije, mentalne manipulacije, profita i bogatstva državnih i nedržavnih aktera, ali i ciljevima koji idu ka promeni ljudske prirode. Analiza propagandne aktivnosti Zapada ne predstavlja samo analizu jedne prateće i drugostepene pojave, nego nas može usmeriti i ka istinskim motivima i implikacijama aktuelne krize i ciljevima njenih kreatora na različitim nivoima.
Da li Zapad ovakvu strategiju primenjuje u nadi da će ona u dogledno vreme dovesti do sloma Rusije, njenog institucionalnog i teritorijalnog komadanja i prisvajanja njenih resursa od strane njenih geopolitičkih konkurenata, ili računa na, makar prelazno, održavanje stanja globalne polarizacije s obeležjima Hladnog rata, s relativno precizno definisanim zonama uticaja – ostaje da se vidi. Ostaje da se vidi i da li ona predstavlja, ili može predstavljati, odustajanje od planetarnih projekata transnacionalne zapadnjačke elite ili možda drugi, makar i prividno multipolarno ustrojen, način njihove realizacije.
Od mogućih odgovora na ove nedoumice zavisi i to da li ovom sukobu i pratećoj sveobuhvatnoj strategiji možemo pripisati isključivo konfliktni ili, makar delom, konsenzualni karakter, koji bi podrazumevao neki nivo dogovora državnih ili nedržavnih aktera o podeljenim zonama uticaja i eventualnom prestrojavanju globalnog, pre svega ekonomskog i bezbednosnog, sistema. Da bismo se približili mogućim odgovorima na ova pitanja, trebalo bi da posvetimo pažnju i odlukama ruskog rukovodstva i ruskim propagandnim aktivnostima u ovom sukobu.
Vladimir Kolarić je prozni i dramski pisac, teoretičar umetnosti i kulture, autor knjige „Hrišćanstvo i film“. Ekskluzivno za Novi Standard.
Naslovna fotografija: Brian Lawless/PA Images via Getty Images
Izvor Novi Standard
BONUS VIDEO:
