Uprkos pritiscima SAD da se ogradi od ruske intervencije u Ukrajini i uskrati ekonomsku pomoć Moskvi, Kina nastavlja da s njom radi na povećanju uvoza ruskog prirodnog gasa, nafte i uglja, čime smanjuje svoju zavisnost od snabdevanja iz zemalja koje su u sferi vojno-političkog uticaja Vašingtona.
Sankcije prouzrokovane ratom u Ukrajini prinudile su ekonomske subjekte iz velikog dela sveta da prekinu poslovne odnose sa ruskim firmama i državom. U Evropskoj uniji, na primer, govori se o postepenoj redukciji stepena ili potpunoj eliminaciji zavisnosti od ruskog gasa.
U istočnoj Aziji, međutim, može se videti i suprotni proces – reč je o činjenici da Narodna Republika Kina počinje da intenzivno radi na smanjenju proporcije uvoza prirodnog gasa iz zapadnih zemalja i povećanju udela koji joj isporučuje Rusija.
Peking je prošle godine, naime, upravo postao najveći uvoznik prirodnog gasa na svetu, a čak 40 odsto kineskog uvoza plavog energenta otpada na Australiju, tradicionalnog američkog i britanskog saveznika s kojim poslednjih godina ima mnogo trzavica, a još deset procenata na same Sjedinjene Države.
Prirodni gas, kao energent koji je ekološki čistiji od uglja, mazuta i drugih fosilnih goriva, od vitalnog je značaja za Kinu koju decenijama muči problem ekstremne zagađenosti koja uzima danak u zdravlju stanovništva.
Značaj prirodnog gasa raste sada, kada je Peking javno obećao da će početi osetno smanjivanje emisije gasova koji izazivaju efekat staklene bašte i doprinose zagrevanju planete.
Kina se nalazi u relativno teškom međunarodnom položaju zbog vojno-političkog obruča koji su oko nje u istočnoj i jugoistočnoj Aziji stvorile SAD uz pomoć svojih saveznika Japana, Južne Koreje, Tajvana, Filipina i Australije, a u poslednje vreme i zemalja članica NATO-a, poput Velike Britanije, Francuske, Nemačke, Kanade i Holandije, koje su na insistiranje Vašingtona počele da šalju svoje ratne brodove na zajedničke vežbe u Južnom i Istočnom kineskom, te Japanskom moru, neposredno uz kinesku obalu.
U kritici političkog sistema, nedostatka ljudskih prava i tretiranja nacionalnih manjina u Kini naročito su glasne SAD i Australija, koje Peking optužuju ne samo za navodni genocid nad Ujgurima, već i za gušenje sloboda u Hongkongu i Tibetu, te pretnje Tajvanu.
One od Pekinga, takođe, zahtevaju da preuzme odgovornost za pandemiju novog koronavirusa i prozivaju ga za bahato ponašanje u odnosu na susede i ometanje slobodne plovidbe u Južnom kineskom moru.
U svetlu ruske intervencije u Ukrajini, Vašington i njegovi saveznici jačaju politički i vojni pritisak na Kinu u nastojanju da je odgovore od sličnog poduhvata na Tajvanu i uzdrmaju njen strateški savez sa Rusijom.
Osim pojačanih pomorskih i vazdušnih patrola, tu su i stalni pozivi Pekingu da se ogradi od kršenja suvereniteta Ukrajine i uzdrži od pružanja ekonomske pomoći Moskvi, i propagandni natpisi u zapadnim medijima koji govore o tome da Kina, ipak, ne podržava Rusiju u meri u kojoj je ona to očekivala ili želi.
Smanjivanje zavisnosti od gasa sa Zapada
Jedan od plodova saveza Pekinga i Moskve, koji bi planeri u Vašingtonu voleli da oslabe, pored zajedničkih pomorskih vežbi i dogovora o međusobnom plaćanju kojim se izbegava korišćenje američke valute, jeste i ugovor o isporuci novih deset milijardi kubnih metara ruskog prirodnog gasa i izgradnji novog gasovoda između kineske provincije Heilongđan i Sahalina, u čijem su neposrednom okruženju u poslednje dve decenije razvijena polja nafte i gasa, izgrađeni potrebni terminali i gasovodi.
O tome su dve države postigle dogovor prilikom posete ruskog predsednika Vladimira Putina Pekingu pred otvaranje nedavno održanih Zimskih olimpijskih igara.
Mediji u istočnoj Aziji, osim vesti o pripremama na kineskoj strani za izgradnju gasovoda koji će omogućiti snabdevanje sa ruskog Sahalina i radovima na produženju domaće instalacije istog tipa koja treba da unutar zemlje trasom od preko 5.100 kilometara distribuira i transportuje gas s ruskog Dalekog istoka sve do Šangaja, prenose i izjavu rukovodstva ruskog giganta „Gasprom“ s početka ovog meseca da je kompanija počela da preduzima konkretne korake za izgradnju gasovoda „Moć Sibira 2“.
Reč je infrastrukturi koja se već godinama najavljuje i koja bi trebalo da iz nalazišta gasa u Jamalu, na krajnjem severu najveće zemlje sveta, taj važni energent preko Mongolije provodi u okolinu kineske prestonice, koja je krcata industrijskim postrojenjima.
Mada se Rusija odjednom našla pritešnjena kada su u pitanju finansije, a izgradnja tog gasovoda dugog više od dve i po hiljade kilometara u surovim meteorološkim uslovima zahteva ogromna sredstva, on je sada bukvalno od životne važnosti za Rusiju i verovatno predstavlja projekat najvišeg prioriteta za državu, kao i gasovodi unutar same Rusije koji bi omogućili da se „plavi energent“ sa novootvorenih polja ili onih koja su do sada snabdevala isključivo Evropu prebaci na Daleki istok.
Veliki cilj
Kineski mediji pišu da Peking i Moskva planiraju da uvoz gasa iz Rusije povećaju do nivoa od preko 100 milijardi kubnih metara godišnje, što bi bila skoro trećina ukupne potrošnje prirodnog gasa u Kini. U ovom trenutku ugovorene isporuke ruskog gasa Kini iznose 48 milijardi kubika godišnje, ali u realnosti ta količina još nije ostvarena.
Poređenja radi, Rusija u Evropu godišnje potisne između 170 i 200 milijardi kubnih metara prirodnog gasa, a Kina je prošle godine, kada je prvi put posle nekoliko decenija sa trona najvećeg svetskog uvoznika tog energenta potisnula Japan, u inostranstvu nabavila 74 milijarde kubika.
Kineski stručnjaci ističu da je za ostvarenje ambicioznog cilja od preko 100 milijardi kubika godišnje, pored izgradnje „Moći Sibira 2“, čiji bi kapacitet trebalo da bude oko 50 milijardi, bilo potrebno pojačati eksploataciju gasa u istočnom Sibiru i povećati isporuke kroz gasovod „Moć Sibira 1“, koji je počeo s radom 2019. i može da u Kinu propusti 38 milijardi kubika godišnje.
Međutim, u ovom trenutku on još ne funkcioniše punim kapacitetom, zbog čega je njime prošle godine Kini isporučeno samo deset milijardi kubika. Da bi „Moć Sibira 1“ počeo da donosi značajne prihode od izvoza u Kinu, na njega bi trebalo spojiti još izvorišta i dodati još jedan krak prema najmnogoljudnijoj zemlji sveta, čija bi trasa verovatno vodila preko planine Altaj u prostranu kinesku provinciju Sinđang.
Otud, javljaju kineski mediji, dve zemlje rade na zatvaranju finansijske konstrukcije za ukupno četiri gasovoda, kojima bi se rusko prirodno blago preusmerilo ka najvećem svetskom potrošaču i time umanjila zavisnost Kine od australijskog i američkog gasa i oslanjanje Rusije na potrošnju u Evropskoj uniji i zemljama NATO-a.
Ekonomske podele prate vojno-političke podele
To infrastrukturno premrežavanje, odnosno prebacivanje težišta snabdevanja ruskim gasom sa Zapada na Istok, koje zahteva ulaganje divovskih proporcija, nije privlačno samo u ekonomskom smislu, već je s obzirom na izuzetnu sklonost SAD i njenih partnera ka ekonomskoj prisili i izolaciji političkih protivnika, za obe zemlje bezbednosni imperativ. Ono je sada, u uslovima teških sankcija, čini se, za Rusiju i nasušna potreba, odnosno egzistencijalno pitanje par ekselans.
Rat u Ukrajini nesumnjivo će ubrzati proces privrednog prestrojavanja i ekonomskog razdvajanja SAD i njenih vojno-političkih saveznika, sa jedne, i Rusije i Kine, s druge strane.
Mada NR Kina, kao „radionica sveta“, najveći svetski izvoznik, najveći spoljnotrgovinski partner preko 50 država sveta (među kojima su i SAD, Japan i Nemačka) i zemlja na koju otpada skoro 20 posto ukupnog svetskog BDP-a ima daleko veći ekonomski uticaj na globus od Rusije, njena privreda je istovremeno u većoj meri integrisana sa Zapadom, odnosno visokozavisna od zapadnih tržišta i transfera tehnologija. Ilustracije radi, kineska ekonomska razmena sa SAD poslednjih godina pela se i do 657 milijardi američkih dolara (2021), a sa EU na oko 820 milijardi (takođe u 2021).
Zato je smanjenje energetske zavisnosti od Australije i SAD prioritetni zadatak za Peking i jedna vrsta geopolitičke neminovnosti u sve napetijim međunarodnim odnosima.
I zaista, već je moguće naslutiti da Kina namerava da postupi slično i kada su u pitanju nafta i ugalj. Prošlog meseca nakon posete predsednika Putina Pekingu, ruski „Rosnjeft“ i „Kineska nacionalna petrolejska korporacija“ (CNPC), potpisali su ugovor o otkupu 100 miliona metričkih tona ruske sirove nafte godišnje za period od jedne decenije – posao vredan oko 80 milijardi dolara.
I taj čin ima strateški značaj, jer je uvoz nafte iz zemalja Persijskog zaliva za Peking vrlo rizičan, pošto su one po pravilu pod jakim vojno-političkim uticajem SAD i „crno zlato“ u njima natovareno na tankere prolazi kroz Ormuski tesnac i Indijski okean kojima dominiraju mornarice kineskih geopolitičkih rivala: SAD, Velike Britanije i Indije.
Takođe, Peking je nedavno od Moskve pazario i 100 miliona tona uglja, smatra se, za preko 20 milijardi dolara, čime se dodatno udaljio od Australije, na koju je pre zahlađena u odnosima (u 2019. godini) otpalo čak 38 posto kineskog uvoza tog energenta.
Autor Ilja Musulin
Naslovna fotografija: Alexei Druzhinin, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP
Izvor RTS, 17. mart 2022.
BONUS VIDEO:
