Simbolički, Emanuel Makron je tokom leta kroz Srbiju ispraćen avionima ruske proizvodnje „mig-29“, a ako naredni francuski predsednik bude dolazio u jednakom razmaku kao Makron, za pet godina, mogli bi ga čuvati francuski „rafali“.
Sasvim je sigurno da je kupovina 12 borbenih aviona visokih tehničkih sposobnosti ključni rezultat Makronove dvodnevne posjete Srbiji i vijest koja je odjeknula u regionalnoj i evropskoj javnosti. Ti avioni će, ako ugovor bude ispoštovan do kraja i ako dođu do naše zemlje, uistinu povećati operativne sposobnosti Vojske Srbije i predstavljati proporcionalan odgovor u regionalnoj trci naoružanja.
Da je takav odgovor neophodan pokazuje nam vrlo živa vojno-bezbjednosna dinamika u okruženju Srbije, koja je radikalno intenzivirana od početka ukrajinskog sukoba, februara 2022. godine. Primjera radi, Hrvatska je već nabavila šest francuskih „rafala“, istina nešto lošijih karakteristika od onih koji bi trebali biti isporučeni Srbiji, a u narednoj godini bi im trebalo stići još šest ovih aviona.
Pored toga, Sjedinjene Države su odobrile Zagrebu kupovinu samohodnih višecevnih raketnih bacača HIMARS, koji su našli široku upotrebu na ukrajinskom ratištu, gdje su se pokazali kao vrlo ubojito oružje (OVDE).
Slični procesi naoružavanja, doduše manje naprednim sistemima, ali sa jasnim ciljem i namjerom provode se i u Bosni i Hercegovini i Prištini. Posebno je interesantan slučaj Federacije BiH, gdje su kapaciteti vojne industrije drastično povećani u protekle dvije godine. Na aktivaciju namjenskog sektora Sarajeva uticao je i upliv američkog kapitala u neke od ključnih vojnih fabrika (OVDE). Kada se na to dodaju sve zapaljivije izjave visokih bošnjačkih zvaničnika kao što je Zukan Helez, jasno je da taj milje zajedno sa svojim političkim pokroviteljima pokazuje nerazumnu spremnost za ponovno podizanje tenzija u „dejtonskoj tvorevini“ (OVDE).
Zbog svega navedenog važno je da Srbija modernizacijom vojne tehnike i nabavkom nove očuva svoje regionalne pozicije i sigurnost cjelokupnog srpskog naroda.
S obzirom da je Rusija, kao tradicionalni saveznik u sektoru vojne industrije, ukrajinskim ratom i svim okolnostima koje je on izazvao onemogućena da uđe u sličan poslovni poduhvat sa Srbijom, Francuska se pojavila kao praktično rješenje, pokazujući volju da Beogradu proda svoje ubojite lovce.
Kontradiktorne teze
Ta kupovina i niz potpisanih sporazuma otvorili su pitanje kakav je dugoročni strateši značaj ovog susreta i da li je ovaj potez Beograda zapravo okretanje leđa Moskvi i čvršće vezivanje za Kolektivni zapad. Da bi se shvatio strateški aspekt navedenog događaja, čini se da je najuputnije krenuti od perspektive inkorporiranja Srbije u evropski bezbjednosni sistem koju smo čuli od Emanuela Makrona.
Francuski predsjednik je u tekstu objavljenom, ne slučajno, u Politici i Danasu (OVDE), krenuo od teme srpske spoljne politike koju karakteriše balansiranje između interesa i uticaja Kine, Rusije i Zapada.
„Kada je rat, još jednom, ponovo izbio na našem kontinentu, iniciran od strane Rusije, koja u Ukrajini sledi brutalan plan osvajanja, ideja da Srbija može da traži svoj put u večitoj igri balansiranja između sila koje će u njoj videti samo piona za žrtvovanje na šahovskoj tabli, samo je iluzija“ – vrlo direktno je napisao Makron, praveći ne baš sjajnu uvertiru za svoj dolazak u, francuskim zastavama okićen, Beograd.
Dalje je francuski predsednik nastavio sa time da je jedini ispravan put kojim Srbija može da ide zapravo put Evropske unije koja će u budućnosti razviti sredstava strateške autonomije.
„Jer, poput Francuske, uveren sam u to, Srbija teži ka nezavisnosti i suverenosti koje samo Evropska unija, posedujući sredstva svoje strateške autonomije, može da joj pruži. Ovu stratešku autonomiju ćemo zajedno izgraditi obezbeđujući sebi sredstva da osiguramo našu bezbednost i jačajući našu saradnju u odbrani.“ Tako je Makron prodaju „rafala“ uklopio u strateški koncept inkorporiranja Srbije u jednu novu i autonomniju Evropu.
Zanimljiva je, ali ne naročito održiva, gore navedena teza Emanuela Makrona po kojoj se suverenitet evropskih država-nacija zapravo najbolje ostvaruje njihovom desuverenizacijom oličenom u širenju „zajedničkih“ evropskih nadležnosti i na oblasti odbrane i bezbjednosti. Nešto slično je ponovio i nakon dolaska u Beograd na pres-konferenciji sa srpskim predsjednikom kada je kazao da Francuska nosi doktrinu strateške autonomije Evrope i da će ta ideja biti ključna odrednica u novom mandatu Evropske komisije.
Dakle, po Makronu, suverenitet Srbije će se na najbolji način sačuvati njenim potpunim usklađivanjem sa Zapadom i prihvatanjem da se spoljna, odbrambena i bezbjednosna politika zemlje ne vodi više u Beogradu, nego u strateški nezavisnom Briselu, sa perjanicama nove-stare evropske administracije Ursulom fon der Lajen i Kajom Kalas. Čudna logika! Izgleda da predsjednik Pete Republike ima nešto drugačiji pogled na koncept suverenosti od onoga kojem su nas učili.
Takođe, još nešto u ovoj Makronovoj tezi je krajnje sporno. Naime, to je implicitan stav da je u kontekstu rata u Ukrajini moguće voditi izrazito anti-rusku politiku sankcija, a u isto vrijeme pričati o strateškoj autonomiji Evrope. Zapravo, Evropa je ukrajinskim sukobom još dublje uvučena u stratešku zavisnost od Sjedinjenih Država koja se ogleda na više nivoa.
Prije svega na nivou nuklearnog odvraćanja, gdje Evropa ne može graditi autonomnu odbranu od potencijalnog ruskog napada bez nuklearnog štita „Velikog brata“ preko Atlantika. Zatim, u energetskom smislu, uništavanjem Sjevernog toka i najavama zavrtanja ukrajinskih ventila, Evropa, a naročito Njemačka, je uvedena u energetsku krizu i prinuđena da nabavlja gas iz drugih, mnogo skupljih izvora (među kojima je svakako i američki tečni gas).
Na političkom planu, dominacija SAD-a ogleda se u jačanju osovine Vašington – London – Varšava – baltičke zemlje, o kojoj je u svom veoma nadahnutom „transilvanijskom govoru“ nedavno pričao i mađarski premijer Viktor Orban (OVDE). Ta osovina koja ima bezbjednosnu zaleđinu Sjedinjenih Država i avangardnu rusofobiju bivših socijalističkih republika, određuje ključne pravce evropske politike u protekle dvije godine, potpuno devastirajući predstavu o evropskoj strateškoj autonomiji, koju je tako žustro zastupao Emanuel Makron u svojoj posjeti Beogradu.
Promena metoda
Dakle, kada se sve sabere, Makronova ponuda Srbiji, osim nešto izmijenjene retorike, u suštinskom smislu ne predstavlja ništa novo. Sve isto bi mogli čuti i od Olafa Šolca, pa i od sveprisutnog Kristofera Hila, doduše sa manje priče o strateškoj autonomiji, ali sa istom suštinom poruke da Srbija treba bez rezerve vezati svoju budućnost za Kolektivni zapad.
Ipak, u metodama rada Emanuela Makrona sa Srbijom ima nečega što je unekoliko različito i što, čini mi se, jeste privuklo najviše pažnje. Naime, radi se o tome da je francuski predsjednik shvatio da Srbiju ne može očekivati u svome društvu ako joj ne ponudi nešto što bi moglo pružiti kakvu-takvu satisfakciju za minimum srpskih interesa. Taj pristup je dijametralno suprotan u odnosu na posthladnoratovsku diplomatiju Zapada, koja je navikla da uživa u unipolarnom komforu, izdavajući izvršna naređenja širom svijeta, bez svijesti da za to treba uzvratiti na prikladan način.
Pritom smatram da se ne radi o pukom igranju „dobrog i lošeg policajca“ gdje Makron uzima ulogu ovog prvog, nego, ipak o nečemu dubljem.
U tom kodu treba čitati prodaju rafala, kao i oštriji stav Francuske po pitanju članstva Prištine u Savjetu Evrope. Makronova izjava na pres-konferenciji u Beogradu, gdje je kazao kako je dosta držanja lekcija drugim zemljama i kako im treba ponuditi neke konkretne, ekonomski i politički interesantne aranžmane, takođe je na tome tragu.
Taj Makronov stav da je ostatak svijeta umoran od lekcija Zapada i da mu treba ponuditi nešto konkretnije i opipljivo, mogao se čuti više puta u njegovim komentarima situacije u supsaharskoj Africi, koja se postepeno rješava ostataka francuskog kolonijalizma.
Dakle, čini se da u beogradskom nastupu predsjednika Pete Republike možemo osjetiti rezonancu širih geopolitičkih kretanja, kojih je Makron svjestan i kojima pokušava prilagoditi svoju „međunarodnu politiku“.
Međutim, a možda i nažalost, dometi njegove diplomatije, koja umije da porodi i nešto smisleno, završavaju se tamo gdje počinje iracionalna rusofobija, koja graniči sa potpunim besmislom, jer potire u samom korijenu sve ideje koje Makron predstavlja kao čeda svoga državničkog intelekta.
Tako se francuski predsjednik, kome se, uzgred rečeno, ne smiješi svijetla politička budućnost u svojoj zemlji (OVDE), nalazi kao razapet između svoje nezajažljive želje da pokaže kako u njemu ima nečeg „degolovskog“, autentično francuskog, i bezumne rusofobije koja mu tu želju strateški onemogućava držeći ga u okovima pomenute politike osovine Vašington – Varšava.
U tom smislu, domet francuskih strateških ponuda za Srbiju biva na jednak način ograničen i oskudan i kreće se u domenu širih NATO interesa, čak i kada se na nivou metoda pokaže nešto veći stepen otvorenosti, kao u slučaju prodaje „rafala“.
Kosovski čvor
Da je to zaista tako i da u ključnim stvarima Makron uvijek prati politiku glavnog toka NATO-a (ili Vašingtona), ne pokazuje samo primjer odnosa prema Rusiji, već i ključno pitanje srpske politike, kulture i srpskog postojanja u 21. vijeku – pitanje Kosova i Metohije. Tu je neizbježno pomenuti da je dvojac Šolc-Makron, pod dirigentskom palicom SAD-a i uz uzdržanost vlasti u Beogradu (nažalost, i većine srpskog naroda) utabao stazu brutalne okupacije sjevera srpske pokrajine. Taj nesputan proces degradacije srpske državnosti doživio je naglu radikalizaciju upravo po Makronovom odlasku iz Srbije.
Iako smo čuli neke glasove o zabrinutosti za položaj srpske manjine, glavna poruka na ovu temu je bila otprilike ova – za Francusku je Kosovo završena priča, a potrudićemo se da što prije postane i za Srbiju.
Istini za volju, pošteno je kazati da je Makron naveo kako je formiranje ZSO priotitet u pregovorima sa Prištinom. Međutim, francuskom predsjedniku je potpuno jasno da ta, za srpsku vlast možda laskava fraza, ne znači ništa u momentu kada se dešava sve agresivniji i radikalniji atak na ostatke ostataka srpskog naroda na Kosmetu.
Onaj ko u nijansama Makronovog govora hoće da nađe nešto pohvalno, u smislu „manjeg zla“ od Nijemaca, imaće materijala da to uradi. Ali, to ne umanjuje njegovu i odgovornost svih drugih zapadnih lidera za šovinističko divljanje albanskih struktura pod njihovom zaštitom na KiM.
Zato je ključno pitanje strateškog opredjeljenja Srbije u tome ko je spreman da obezbjedi opstanak našeg naroda na Kosovu i Metohiji, a da Srbiju ne uvuče u rat sa višestruko jačim neprijateljem. Onaj ko zauzda Albance i otvori realno drugačije perspektive za rješenje kosovskog pitanja moći će da se smatra partnerom sa kojim se može razgovarati. Bojim se da na Zapadu u tom poslu nećemo imati saveznika čak ni nakon potpisivanja ugovora za kupovinu „rafala“, a ni nakon petog novembra i američkih izbora.
Sagledavajući sve navedeno, kao sasvim realna i na srednji rok jedina moguća strateška opredjeljenost Srbije nameće se politika strpljivog balansiranja između različitih interesa koji se prepliću preko ovog balkanskog raskršća. Ta politika će uvijek podrazumijevati visok stepen kooperacije sa Zapadom i pokušaj da se unutar toga bloka nađu pukotine u stavovima prema našoj zemlji, kao što je u taktičkom domenu sada pokušano sa Francuskom. Ali, sa druge strane, nužno je da takva politika u širem smislu podrazumijeva održavanje svijesti da su naši istorijski interesi vezani za snaženje neke vrste evroazijske ideje i Istoka.
Na koncu, kada se objektivno procjeni strateški značaj Makronove posjete Beogradu i kupovine francuskih „rafala“, čini se da je najsmislenije kazati kako to jeste jedan u nizu poteza kojima Zapad pokušava privezati Srbiju za svoj vojno-bezbjednosni sistem. Međutim, u smislu naše strateške, a možda i iznuđene, opredjeljenosti za multivektorsku spoljnu politiku, posjeta predsjednika Pete Republike neće donijeti ništa revolucionarno, niti novo, shodno navedenim dubokim razlozima koji determinišu takvo diplomatsko kretanje Srbije i njeno suštinsko razmimoilaženje sa Zapadom.
Tako da ovu posjetu treba posmatrati kao manje-više očekivani čin u vrlo složenoj i teškoj politici balansiranja između odavno utemeljenih „stubova“ naše spoljne politike, koji su u Ukrajini ušli u terminalnu i krvavu fazu međusobnog rivalstva. Da se ta politika balansiranja zaista nastavlja pokazuje i najavljeni susret potpredsednika srpske Vlade Aleksandra Vulina sa ruskim predsednikom Vladimirom Putinom (OVDE).
Mihailo Bratić je publicista i diplomirani politikolog. Ekskluzivno za Novi Standard.
Izvor Novi Standard
Naslovna fotografija: Djordje Kojadinovic/Reuters
BONUS VIDEO:
