Među standardne elemente bošnjačkog ideološkog narativa o Bosni (i Hercegovini), kao staroj istorijskoj državi sa neprekinutim državnim kontinuitetom od ranog Srednjeg veka do danas, spada i tvrdnja o njenim davno uspostavljenim i stabilnim granicama. Nije nimalo teško dokazati da je realnost povesna sasvim suprotna od toga. Dr Zijad Bećirović, kodirektor Međunarodnog instituta za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane i patentirani tumač balkanskih prilika u vašingtonskom interpretativnom ključu, nedavno u jednoj televizijskoj emisiji s olakšanjem zaključuje: „Ova država kroz historiju ima najstabilnije granice u Evropi, njene granice su je zaštitile“.
Na portalu „Bošnjaci net“ u informativno-obrazovnom tekstu Ukratko o historiji Bosne čitamo, pored ostalog: „Bogata historija Bosne i Hercegovine pokazuje jedinstvenost države kojoj četiri religije (Judaizam, Katolicizam, Pravoslavlje i Islam), svaka ponaosob, daju svoj doprinos u izgradnji specifične civilizacije. /…/ Austrougarska uspijeva da uspostavi svoju vlast u Bosni, ostavljajući zemlju kao ‘Corpus separatum’ u okviru svojih istorijskih granica. /…/ Krajem prvog svjetskog rata Bosna i Hercegovina biva izdvojena iz sastava Habsburške monarhije od strane njenog Nacionalnog Parlamenta i zajedno sa Hrvatskom, Slovenijom i Srbijom ulazi u sastav novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. /…/ Na osnovu Vidovdanskog ustava Bosna je zadržala svoju cjelovitost unutar Kraljevine SHS sve do obaranja ovog ustava 1929. godine, /…/ U novembru 1943, Zemaljsko Antifašističko Vijeće Narodnog Oslobođenja BiH (ZAVNOBIH) je donijelo odluku kojom se potvrđuju granice BiH. Prema odlukama sa prvog zasjedanja ZAVNOBIH-a, BiH je nedjeljiva cjelina ravnopravnih naroda i građana koji u njoj žive. U Jugoslovenskoj federaciji, Bosna i Hercegovina je bila jedina republika koja je definirana na osnovu svog istorijskog postojanja (za razliku od drugih koje su predstavljale uglavnom novouspostavljene nacionalne zajednice“.
Dakle, Srbija, sa svojom viševekovnom državnom tradiciijom, ulazi u Jugoslaviju kao „novouspostavljena nacionalna zajednica“, a BiH na osnovu svog „istorijskog postojanja“!? Još jedan istoriografski ekspert, general Jovan Divjak, od koga u Dnevniku „Al-Džazire“ (05. aprila 2017.) saznajemo dosad nepoznatu činjenicu da je baš on nastojao da spreči mučki napad na kolonu JNA u Dobrovoljačkoj ulici (!), ponosno tvrdi: „Branili smo BiH u njenim istorijskim granicama iz 1943″.
U zaključcima ZAVNOBIH-a se, inače, nigde ne pominju granice BiH, jer se to tada, u oslobodilačkom partizanskom ratu, uopšte nije smatralo relevantnim. Evo šta stoji u „Zaključcima“ Prvog zasedanja ZAVNOBIH-a, pod tačkom 5: „Danas Narodi Bosne i Hercegovine kroz svoje jedino političko pretstavništvo, Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine, hoće da njihova zemlja, koja nije ni srpska, ni hrvatska, ni muslimanska, nego i srpska, i hrvatska i muslimanska, bude slobodna i zbratimljena Bosna i Hercegovina, u kojoj će biti osigurana puna ravnopravnost i jednakost svih Srba, Muslimana i Hrvata. Narodi Bosne i Hercegovine učestvovaće ravnopravno sa ostalim našim narodima u izgradnji narodne demokratske federativne Jugoslavije“.
Redosled imenovanja naroda Bosne i Hercegovine u tekstu ovog istorijskog dokumenta očigledno nije određen po alfabetskom redu, već na osnovu nekog drugog merila, a za zajedničku zemlju se jednom kasnije mnogo (zlo)upotrebljavanom formulacijom jasno kaže da ravnopravno pripada svim narodima koji u njoj žive. To je mnogo bliže suštini Dejtonskog sporazuma od zalaganja onih koji se pozivaju na ZAVNOBIH, a hteli bi da revidiraju temeljni pravni akt na kome počiva sadašnja BiH. U čuvenom separatu Bosna i Hercegovina (1983), pripremljenom za nesuđeno novo izdanje Enciklopedije Jugoslavije, poglavlje V – „Historija“ (str. 76 – 128) nije ilustrovano nijednom jedinom istorijsko-geografskom kartom, što je krajnje neobično za enciklopedijska izdanja. I pre i posle ovog poglavlja ima mnogo geografskih i drugih kartografskih prikaza. I za to jamačno postoji neki razlog.
Možda bismo ga mogli pronaći u prvom izdanju Enciklopedije Jugoslavije, tzv. „Krležine“ ( Zagreb, 1956,22), gde u članku o Bosni i Hercegovini stoji, pored ostalog: „Današnja teritorija BiH razvila se iz dva historijska jezgra, jednog u dolini Bosne, a drugog u dolini Neretve. Tokom historijskog razvoja ona su postepeno srastala u dosta labavu političku cjelinu neodređenih i labilnih granica. /…/ Tek u 12. veku može se, u izvjesnoj mjeri, lokalizovati smještaj Bosne u prostor između Ivanjskog sedla i Vrandučke Klisure…/…/ U tom obimu ali bez određenih granica, Bosna i Hercegovina su tokom druge polovice XV v. postale perifernim pašalukom Osmanlijske Carevine. /…/granice Bosanskog Pašaluka su se pomjerale preko Dinare, Une, Save i Drine. Današnje granice dobila je Bosna i Hercegovina tokom 18. i 19. veka nizom mirovnih ugovora, koje je Turska sklapala sa Rusijom, Austrijom, Venecijom, Austro-Ugarskom, Srbijom i Crnom Gorom“.
Nije li i Dejtonski sporazum jedan mirovni ugovor? Iz svega navedenog jasno je, dakle, da su regije koju su danas u sastavu BiH mogle opstajati u relativnoj, promenljivoj povezanosti jedino u okviru većih državnih organizama i teritorijalnih celina (Osmanskog carstva, Austrugarske monarhije, Kraljevine SHS/Jugoslavije, FNRJ/SFRJ…). One su im obezbeđivale neku vrstu „spoljnog skeleta“.Jedinstvena Bosna (i Hercegovine) nema istorijske potvrde i kontinuiteta. Danas spoljne granice BiH garantuje Dejtonski sporazum koji nisu slučajno, pored lidera bosanskohercegovačkih Muslimana/Bošnjaka, uz prisustvo predstavnika velikih sila, potpisali predsednici Srbije i Hrvatske.
Shvaćeno je, posle svih ratnih iskušenja, da jedino objektivno konsocijacijski konfederalizovana državna tvorevina u postojećim (jugoslovenskim) granicama, sa tri konstitutivna naroda i dva entiteta i sa specijalnim vezama sa Srbijom i Hrvatskom, može kontrolisati postojati kao međunarodni državni subjekt. Ako/dok se poštuju izvorne odredbe Dejtonskog sporazuma, BiH nije formalno nemoguća država. U protivnom, bez obzira na sve metafizičke mistifikacije o „bosanskom duhu“ (M. Filipović), „historijskoj vertikali paradigme Bosna“ (R. Mahmutćehajić) i iluziji o postojanju (kalajevskih) „Bosanaca“ kao nadetničkog/nadnacionalnog političkog naroda (BiH kao Nation State) sa dugovekovnim transistorijskim kontinuitetom, njene granice će se istopiti.
Ako je, kako reče A. Pavić, „Drina kičma, a ne granica“, nije teško složiti se sa konstatacijom da je kičma za opstanak organizma važnije od tesnog kaputa. Stabilne istorijske granice BiH jednostavno ne postoje. BiH je kao država, uvek bila proizvod lokalne, a još više međunarodnopolitičke konjunkture, strane volje i mirovnih ugovora. Na samom početku devedesetih godina, neposredno pred izbijanje rata u BiH novinar NIN-a mi je postavio pitanje: „Da li je tačno da Muslimani drže sudbinu Jugoslavije u svojim rukama?“. Odgovorio sam: „Tačno je, ali oni nikako ne bi smeli zaboraviti da je to i njihova sudbina“. Zato, gospodo „Bosanci“, ne rušite Dejton!
Izlaganje prof. dr Darka Tanaskovića na tribini portala Sve o Srpskoj i Predstavništva Republike Srpske u Srbiji „Šta BiH čini (ne)mogućom državom?“
Izvor sveosrpskoj.com, 25. maj 2019.
